Hipnoz (Hipnoterapi)

Hipnoz nedir?

Hipnoz deyince insanların aklına filmlerden ve sahne şovlarından izledikleri sahneler gelir. Aslında bizim psikolojik problemlerde uyguladığımız hipnoz; uyuma, bayılma ya da kendinden geçme değildir. Uyku ile uyanıklık arasında bir trans hali diyebiliriz. Bilincin ve bilinçaltının açık olduğu bir durumdur. Hipnoz esnasında kişi her şeyin farkındadır. Zorla ve istemediği hiçbir şey yaptıramazsınız.

Bazı insanlar hipnoza mistik bir olay gibi bakıyorlar. Affınıza sığınarak; hipnoz bilimsel açıdan psikolojik bir terapi yöntemimi?

Hipnozu kimin uyguladığına göre değişecek bir durum bu. Eğer mistik yönü ile ön plana çıkmış birisi hipnozu yapıyorsa buna mistisizm katarak çalıştığı kişiyi etkilemek için yapabilir veya mistik bir olay gibi bakanlar ya hipnozu hiç yaşamamıştır ya da filmlerden, kulaktan dolma bilgilerle biliyordur. Bu sebeplerden dolayı mistik bir olay gibi algılanabilir.
Hipnoz aslında bir çok terapi yönteminde olan yöntemlerin bir benzerini kullanır. Bu yöntemler trans altında uygulanır sadece. Örneğin Gestalt terapide kullanılan boş sandalye tekniği hipnozda af seanslarında veya part terapisinde kullanılan bir yöntemdir. Bir çok terapi yöntemi birbirinden etkilenmektedir ve yöntemler olarak birbirine benzer uygulamalar yapılmaktadır. Hipnozun ülkemizde bilimsel zemine oturtulması adına çalışmalar devam etmektedir fakat ABD ve Avrupa’da birçok ülkede bilimsel çalışmalar yapılmaktadır ve terapi yöntemi olarak kabul edilmiştir. Ülkemiz bu konuda biraz geri kalmıştır ve bunun eksikliği yaşam koçu, kişisel gelişim uzmanı gibi meslekleri doğurmuştur. Bu büyük bir risktir. Psikoloji alt yapısı olmayan kişiler kısa süreli eğitimlerle hipnotist, hipnoz uzmanı, hipnozcu gibi isimler altında psikolojik hastalıklara müdahalede bulunmaktadırlar. Yasal düzenleme olana kadarda bu şekilde devam edecektir. Burada psikolojik danışmanlık hizmeti almak isteyen kişilerin dikkatli olmalarında yarar var.

Hipnozun ne türleri vardır ve neye göre ayrılırlar?

Hipnozun üç aşaması vardır;
Yüzeysel hipnoz
Orta Düzey Hipnoz
Derin Hipnoz

Yüzeysel hipnoz, kişinin psikolojik ve fizyolojik olarak rahatlamasına yardımcı olan ve iler ki aşamalara hazırlık basamağını oluşturan düzeydir. Bu düzeyde amaç daha derin hipnoza kişinin hazır hale gelmesi ve hipnozun nasıl bir şey olduğunu anlamasına yardımcı olmaktır. Çünkü insanların hipnoz hakkında yanlış bilgileri var ve bu yanlış bilgilerle derin hipnoza almaya çalışmak terapiyi olumsuz etkileyebilir. Kişi direnç gösterebilir.
Orta Düzey Hipnoz, bu düzey yüzeysel hipnozdan daha derindir ve kişi zihninde canlandırdığı ya da hipnoterapistin yönlendirmesi ile zihinde oluşan şeylerin daha canlı bir şekilde hissedildiği aşamadır. Bu aşamada terapi çalışmaları yapılır. Yüzeysel ve Orta düzey hipnoza herkes girebilir. Danışan ile hipnoterapist arasında ki güven ilişkisi danışanın orta düzey hipnozda daha uzun süre kalabilmesi için önemlidir.
Derin Hipnoz, bu düzeye herkes giremez ancak hipnoza ve telkine yatkınlığı olan kişiler derin hipnoza girebilir. Terapist ile danışan arasında ki güven ilişkisi iyi derece kurulduysa terapinin ilerleyen aşamalarında danışan derin hipnoza girebilir. Bir hipnoterapist için danışan orta düzey hipnoza girebilmesi önemlidir çünkü terapi çalışmaları bu düzeyde yapılmaktadır.

Hipnoterapide uygulanan yöntemler;

Hipnotik yaş geriletmesi (regresyon)
Parçaların Terapisi (part terapi)
Af seansı
Bilgilendirilmiş Çocuk (informed child)

Hipnoz ile terapi yaparken başarı oranı yükseliyor mu?

Psikolojik terapiler bireysel bir süreçtir, her yöntem her danışana uymayabilir tabi burada önemli olan bir diğer noktada terapistin mesleki yeterliliğidir. İyi bir hipnoterapist danışanın durumuna göre kendi yöntemini adapte edebilir. Buna rağmen bu, her danışanda olacak diye kesin bir şey yoktur. Bizim süreçte gördüğümüz ve yapılan karşılaştırmalı araştırmalarda şunu gösteriyor ki hipnoterapi ile kısa sürede olumlu sonuçlar elde edilebiliyor. Özellikle kaygı bozuklukları ve fobilerde danışanın durumuna göre değişmekle beraber ortalama 3-4 seans yetebiliyor.

Hipnoz terapisi ne kadar sürüyor?

İnsan psikolojisi soyut bir alandır ve genelde danışanların merak ettiği konu da seans süresidir. Alan soyut olduğu için verilecek somut cevaplar havada kalacaktır. Çünkü terapi süreci dışarıdan herkeste aynı gibi gözükse de içeride farklı işlemektedir. Bazen danışan panik atak için gelir ve biz terapiye başladıktan sonra yani sürecin içine girdikten sonra bambaşka konularla çalıştığımız oluyor. Dini obsesyonları olan bir danışanla obsesif kompulsif bozukluk üzerine çalışırken çocukluk dönemi travması ile çalışabiliyoruz. Kişi bunu bilinçli zihninde hatırlamıyor hipnoterapi esnasında bu bilince gelebiliyor. Bu durumda dini obsesyonları çalışmayı bırakıp çekirdek neden ile çalışmamız gerekiyor. Bazen danışanlar olayları hatırlıyor ama olayların onların üzerinde ki duygusal etkinin farkında olmuyorlar. Hipnoterapi esnasında ki verdikleri duygusal tepkilere kendileri de şaşırabiliyor. Bu olayın beni bu kadar etkilediğini bilmiyordum diyebiliyor. Bu bağlamda verilecek bir sayı çok doğru olmayacaktır fakat bizim yaptığımız çalışmalarda şunu gördük. Kişi eğer bir psikolojik problem yaşıyorsa ve basit bir fobi değilse ortalama 10 seans çalışılabiliyor. Tabi bu verdiğimiz rakam tahmini bir rakam 2 seans çalıştığımız danışanımızda oluyor 20 seans çalıştığımız danışanımızda oluyor. Bu süre konusu kişinin yaşadığı psikolojik probleme ve onun üzerinde yaptığı etkiye göre değişiyor. Bunu da ancak süreçte anlayabiliyoruz. Yani kişinin beni çok etkilemedi demesi bizim için çok önemli olmuyor. Ne kadar etkilediği hipnoterapi esnasında anlaşılacak bir durumdur.

Hipnoz ile ne tür psikolojik rahatsızlıklar tedavi ediliyor?

Hipnoz bir terapi yöntemidir ve danışanın psikoloji problemine göre şekillendirilebilir sıralayacak olursak fobiler, kaygı bozuklukları, panik atak, obsesif kompulsif bozukluk, sosyal fobi, depresyon, bağımlılık tedavisinde, performans geliştirme, iletişim ve duygu kontrolü, ağrı kontrolü, kilo kontrolü, psikosomatik ağrılar, çocukluk dönemi sorunları, uyum problemleri, alt ıslatma, davranış problemleri gibi çok geniş bir alanda kullanılmaktadır.

Hangi psikolojik sorunlarda faydalı değildir icabında?

Hipnozun ve terapinin faydalı olabilmesi için danışanın algılarının açık olması ve muhakeme yeteneğinin olması gerekir. Akli melekelerinin yerinde olması hipnozun uygulanabilmesi açısından önemlidir. Bu anlamda hipnoz 5 yaş altı çocuklara, akıl hastalarına ve zeka geriliği olan kişilere uygulanmaz. Ayrıca kişi madde etkisi altındayken hipnoz uygulanmaz çünkü verilecek telkinlere cevap veremeyecektir.

Televizyonda ki gördüğümüz şov hipnoz ile sizin hipnoz arasında ne fark var?

En büyük fark televizyonda hipnoz yapan kişinin amacı insanları etkilemektir bizim amacımız ise psikolojik sorunlar yaşayan bireylere yardımcı olmaktır. Bu anlamda öncelikli olarak amaç farkımız bulunmaktadır. Nasıl ki filmlerde gördüğünüz uçan adam gerçek değilse filmlerde gördüğünüz hipnoz da gerçek değildir. Filmi etkileyici kılmak için hipnozu daha fantastik ve ilgi çekici gösterirler. Şov hipnozları ise önce hipnoterapist yirmiye yakın kişi çıkarır sahneye ve orada seyirciler anlamadan içlerinden telkine en yatkın olanını bulur ve diğerlerini yerlerine gönderir. Bu kişi ile çalışmalar yapar ama en etkileyici gösterileri yaptığı kişiler genelde ortak çalıştığı kişilerdir. Yani kimse kimseyi hipnozla horoz ya da tavuk yapamaz.

Hipnozu yaparken teknik mi daha önemli veya bio enerjimi?

Hipnozu yaparken en önemli olan nokta psikoloji bilgisi. Eğer bir psikolojik problemi çözme adına hipnoz yapıyorsan hipnoterapistin psikoloji bilgisi olması gerekir. Bilmediğin bir alanda çalışırken derinden bir psikopatoloji çıktığında nasıl davranacağını bilemeyebilir ve böylece danışana zarar verebilir. Bu yüzden özellikle psikolojik problemlerle çalışılacaksa hipnoterapistin psikolog, psikiyatr gibi meslek elemanı olması önemli bir noktadır.
Bio-enerji konusunda ise insanda bir enerjinin varlığına inanırım fakat bio-enerji hakkında hiçbir bilgim yok. Bilmediğim bir konuda yorum yapmam doğru olmaz.

Hipnoz tehlikeli mi?

Hipnoz, doktorun elinde ki neşter gibidir yanlış ellerde zarar verebilir. Hipnozun hiçbir tehlikesi yoktur ama kimin yaptığı çok önemlidir. Az öncede söylediğim gibi alt yapısı olmayan ve sadece birkaç eğitim alarak kendini hipnoterapist ve buna benzer isimlerde kendini tanıtan insanlardan uzak durun onlar tehlikelidir. Nasıl zarar verirler? En basiti zamanınızı ve paranızı boşa harcamış olursunuz ayrıca iyileşeceğinize olan inancınız zedelenir. Belki de bu yüzden tekrar yardım alma fikrinden uzak durursunuz ve bu sizin için en büyük zarardır. Bunun yanı sıra bilinçaltına bastırdığınız bilgiyi bilince çıkarıp bir şekilde onu çözemezse bu sizi duygusal anlamda rahatsız edecektir. İyi olmak için gittiğiniz yerde kendinizi kötü hissederek gelebilirsiniz.

Hipnoz eğitimi nerede alınıyor?

Hipnoz eğitimini veren farklı özel kuruluşlar bulunmakta, 3 temel basamak ve bir ileri basamak olmak üzere dört basamaktan oluşuyor. Tabi eğitimin ve ilerlemenin sonu yok bu alanda kendinizi istediğiniz kadar geliştirebilirsiniz. Hipnoz eğitimi için Psikoterapi Enstitüsü ve Üsküdar Üniversitesi sürekli eğitim merkezinde bu eğitim verilmektedir. İlgilenenler bu kurumlara başvurabilirler.

Her insan hipnoz yapa bilir mi?

Hipnoz eğitimi almış herkes hipnoz yapabilir fakat herkes hipnoterapi yapamaz. Bunun için öncelikli olarak insan psikolojisini iyi bilmesi gerekir. Bunun yanı sıra iyi bir hipnoterapi eğitimi ve sürervizyon almış olması gerekir.

Hipnoz her insanda ve her yaşta yapılır mı?

Herkese hipnoz yapılabilir fakat 5 yaş altı ve yaşı çok ilerlemiş kişilerde hipnoz faydalı olmayabilir.

Hipnoz ile hastanın alt benliğine indiğiniz zaman psikoloji açıdan tam ne yapıyorsunuz?

Kişinin bilinçaltına attığı ve bir şekilde bilinçli zihniyle çözmediği konuları tekrardan değerlendirmesine yardımcı oluyoruz. Çok yoğun bir duygu birikmesi varsa bu duygu ile çalışıyoruz. Duyguların normalleşmesine yardımcı oluyoruz. Bilinçaltında zaman mevhumu yoktur. 5 yaşında yaşamış olduğu bir olayı danışan 30 yaşında yaşadığında aynı tepkiyi verebiliyor. Bu durumda biz 5 yaşında ki çocuğun kendini güvende hissetmesine yönelik bir terapi yapıyoruz. Çünkü 5 yaşında ki çocuk kendini güvende hissetmediği sürece aynı olumsuz etki devam edecektir. Burada yapılan müdahale sonrası kişi duygularını kontrol altında tutabiliyor. Yani kişinin duygu ve düşünce kontrolünü sağlamasına yardımcı oluyoruz.

Hipnoz altında olan kişi hipnozdayken tüm olanların ve bitenlerin farkında mı?

Hipnozun tanımını yaparken de söylediğimiz gibi hipnoz uyku değil uyuma yada bayılma olmayacak. Yani kişi yaşadığı çoğu şeyi hatırlar fakat derin hipnozdayken bazı şeyleri hatırlayamayabilir. Bunun dışında tüm olan biteni hatırlar. Çünkü biz kişinin yaşadığı sorunlarla bilinç düzeyinde çalışıyoruz.

Siz hipnozdan aldığınız bilgileri nasıl değerlendirir, hastayla nasıl ele alırsınız?

Bilgileri hipnozdan değil danışandan alırız ve öncelikli amacımız bilgi almak değildir. Çünkü biz bir bilgi alıp sende bu var demiyoruz. Seans esnasında ortaya çıkan bilgi ile çalışıyoruz. Tabiri caizde onu işliyoruz ve danışanın hayatından işlevsel bir hal almasına yardımcı oluyoruz. Bazen çok üst düzeyde yaşanan bir duygu ortaya çıkar o kişinin bilinçaltında bir yerlerde sıkışıp kalmıştır o duygunun boşaltılması kişinin daha sağlıklı düşünmesine ve değerlendirmesine yardımcı olacaktır. Bazen bir olay ortaya çıkar o olayın kişi üzerinde ki etkisi üzerinden gideriz veya bir düşünce ortaya çıkar eğer bu düşünce işlevsel olmayan bir düşünce ise ve danışanın hayatını olumsuz etkiliyorsa danışana uygun bir hale gelmesine yardımcı oluruz.

Hipnozu travma hastalarında kullandığınız vakit tehlike yükseliyor mu?

Danışan bilinçaltına bastırdığı bir konuyu bilince çıkarmak demek danışanın duygusal anlamda etkilenmesi demektir. Bazen danışan bir travma ile gelir bazen de travma seans esnasında ortaya çıkar. İkisinde de etki aynıdır ve danışan, yoğun bir duygusal boşalım yaşayabilir. Bu duygusal boşalım danışanın rahatlamasına ve daha objektif yaklaşmasına yardımcı olacaktır. Bilinç düzeyine gelmiş travmatik bilgi ile çalışarak bilinç düzeyinde kontrol altında tutmayı sağlayarak danışanın üzerinde ki etkisini azaltılır. Azalmış olan bu etki danışanın kalıcı değişiklik ortaya koymasına yardımcı olacaktır.

“Sağlıklı” bir insana hipnoz tavsiye eder misiniz?

Herkes hipnoz tedavisini alabilir. Hipnoz sadece psikolojik problemler için değil mevcut durumu daha iyi noktalara taşımak içinde kullanılır. Yani bir psikolojik probleminiz olmasa bile hipnoz yöntemi ile kendinize artı değer sağlayabilirsiniz.